Gemlik'in üç tarafı kısmen ihtiyarlamış tek ve sıradağlarla kuşatılmış olup yalnız batısı Marmara Denizi'ne doğru açıktır. İznik Gölü'nden gelen
Karsak Deresi Gemlik'i ikiye bölmüştür. Kuzeyden Samanlı Dağlarıyla güneyden Katırlı Dağları'nın batıya doğru uzantıları Gemlik Körfezi'ni kapalı bir havza haline sokmuştur. Samanlı Dağları'ndan ayrılan bazı kollar kıyıya dik bir şekilde inerek sivri burunlar oluşturmuştur. Şehrin nüfusu 2011 yılına göre 94.000'dir.
Bursa'nin limanı olan Gemlik aynı zamanda Bursa'nın merkez ilçelerinden biridir.
Gemlik, Bursa civarında kurulan en eski kenttir. Tarihi MÖ 12. yüzyıla kadar uzanır. Efsaneye göre Gemlik'e ilk olarak Herkül'ün geldiği ve buraya kaybolan arkadaşı 'Syrus'un adını verdiği söylenir. Daha sonra MÖ 630'da Milet'ten gelen kolonilerce Kios adıyla yeniden kurulur. Daha sonra MÖ 556'da Lidya'lıların eline geçen bu kent,
MÖ 499'da Perslerin eline geçmiş, MÖ 466'da Delos Konfederasyonu'na katılsa da MÖ 412'de yeniden Perslerin eine geçmiştir.
MÖ 334'te Büyük İskender'in eline geçen, daha sonra MÖ 301'de Büyük İskender'in eski komutanlarından Lysimakhos'un ve MÖ 281'de onu Korupedion savaşında yenen 1. Selevkos'un eline geçen kasaba, MÖ 280'de
Bitinya Krallığı'nın korumasında bağımsız bir kent devletine dönüşmüş ve Roma'yla birlikte Makedonya Krallığı'na karşı ittifak kuran Etolya Birliği'nini müttefiği olması nedeniyle MÖ 202'de Makedonya Kralı V. Filip tarafından ele geçirilip yağmalanmış ve kayınbiraderi Bitinya Kralı 1. Prusias'a verilerek bağımsızlığına son verilmiştir. 1. Prusias buranın adını Prusias ad Mare (Denizdeki Prusias) olarak değiştirmiştir. MÖ 89-MÖ 85 ve MÖ 73 -
MÖ 71 arasında Pontus Kralı (Büyük) 6. Mithridates'in işgalinde kalan kent, MÖ 74'te Bitinya Krallığı'yla birlikte Roma Cumhuriyeti'ne (sonradan imparatorluk) geçmiştir.
Daha sonra MS 395'te Doğu Roma İmparatorluğu'na geçen kent, 1087 yılında burayı ele geçiren Selçuklu kumandanlarından Ebul Kasım'ın burada bir donanma yaptırması üzerine kentin "gemilerin yanaştığı ve üretildiği yer" anlamına gelen Gemilik adını almiştır. Zaman ilerledikçe bu isim
Gemlik olur ve bu zamana kadar Gemlik olarak kullanılır. Gemlik aynı zamanda Ertuğrul Gazinin kıyı boyuna mensup olan Katırlı köyüne sahiptir. İçerisinde hanlar ve hamamlar bulunmaktadır.
1. Haçlı seferi nedeniyle 1097'de yeniden Doğu Roma'nın eline geçen kent, 4. Haçlı Seferi'yle Doğu Roma'nın parçalanması sonucu kurulan ve 1261'de
Doğu Roma'yı ihya eden İznik İmparatorluğu'na bağlandı ve 1207-1224 arasındaki Latin İmparatorluğu işgali hariç buraya bağlı kaldı. Burası nihayet 1336'da Orhan Bey döneminde Osmanlı'nın eline geçti.
Gemlik, Osmanlı devrinde Bursa'daki Yıldırım Camii ve Medresesi'ne vakfedilmiş bir kasaba idi. Kasabanın gelirleri bu vakıflara yollanırdı. Uzun yıllar Kite'ye (Bugün Nilüfer'in Ürünlü köyü) bağlı bir köy olan Gemlik, 1856'da Gemlik-Bursa karayolunun
yapılmasından sonra canlanmış ve belediye örgütü kurulmuştur. Bölgede yer alan Umurbey Beldesinde 3. Cumhurbaşkanı merhum Celal Bayar'ın anıt mezarı yer almaktadır.
1891 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre Gemlik kazasında yaşayan kişi sayısı 38.812 kişidir. Bunların çoğunluğu (%43) Ermenilerden oluşmaktadır (16.623 kişi). Kazadaki Türk nüfus
15.340 kişiydi ve nüfusun %39'unu teşkil etmekteydi. Kentteki Rum nüfus ise 6.575 kişiden oluşmaktaydı (%17). Bu senelerde Gemlik nüfusunun %61'i hristiyanlardan oluşmaktaydı. Kaza merkezi Gemlik'teyse 4620 Rum, 242 Türk, 178 yabancı ve 107 Ermeni olmak üzere 5147 kişi yaşıyordu. Kurtuluş Savaşı'nda 6 Temmuz 1920'de İngiliz işgaline uğrayan ve 8 Temmuz 1920'de İngilizlerce Yunanlılara devredilen Gemlik, 11 Eylül 1922'ye kadar
Yunan işgalinde kalmıştır.
Gemlik 1390 yılında kurulmuş, Osmanlı İmparatorluğunun ikinci hükümdarı Orhan Bey zamanında Türk topraklarına katılmıştır. Padişah Birinci Murat zamanında, deniz kuvvetlerine savaş gemisi yapan tersanelerin bulunduğu bir yer olması nedeniyle, önce "Gemilik" adını almış, daha sonra bu isim halk dilinde değişikliğe uğrayarak "Gemlik" haline gelmiştir.
Gemlik Bursa şehir merkezinin 32 km kuzeyinde, Marmara denizinin en sakin ve adını verdiği körfezi kıyısında kurulmuştur. 29.13 derece Doğu meridyeni ile 40.12 derece Kuzey enlemi üzerinde bulunmaktadır. İlçe yüzölçümü 413 km² olup, kuzeyde Yalova'nın Armutlu ve Çınarcık, doğuda Orhangazi, güneydoğuda Yenişehir, güneyde Kestel, Gürsu ve Osmangazi ve batıda Mudanya'yla çevrilidir.
Gemlik Körfezini çevreleyen dağların
körfeze dönük yamaçları ilçenin arazisini oluşturmaktadır. Dağlarla kıyı arasında sıkışmış bulunan çok sayıda ova bulunmaktadır. Bunların en büyükleri Engürücük ve Gemlik ovalarıdır. İlçe merkezi Gemlik ovasının batı ucunda kurulmuştur. İlçenin en yüksek noktası, Katırlı dağları üzerindeki Üçkaya Tepesidir.
Gemlik, akarsu ve göller açısından zengin bir yer değildir. Karsak Çayı olarak tanınan Sazlık Deresi, ilçenin en fazla su taşıyan akarsuyudur.
Uzunluk yönünden ilçenin en büyük akarsuyu olan Kocadere Katırlı Dağlarından doğar ve Engürücük ovasını suladıktan sonra körfeze dökülür.
Volkanik kütlelerin mevcudiyeti vaktiyle bu arazinin bir indifa sahası olduğunu göstermektedir. Yer Kabuğunun yerleşmediği şimdi bile bol yağmurlardan sonra meydana gelen kaymalardan görmek mümkündür.
Samanlı dağlarının Gemlik körfezine bakan yamaçları tatlı eğimlerle bir platformu teşkil eden sıra dağlardan ayrılan bu kollar ise kıyıya kadar dik bir şekilde inerek kıyının düzgün manzarasını sivri burunlar halinde bozmuştur.
(Bunlardan, Göztepe Burnu, Kapaklı Burnu, Sarı Burun, Manastır Burnu en önemlileridir.)
Armutlunun batısına kadar devamlı bir alçalma ile inen Samanlı Dağları Bozburun'un dik kayalıklarını teşkil ederek denize kadar 6 millerde tekrar denizin yüzüne çıkarak İmralı adasını meydana getirir.
Gemlik'in kurulduğu nokta denize dikey inen az yükseklikte bir sırtla bunun yamaçları ve denizin çekilmesinden meydana gelen dar kıyı düzlüklerinden ibarettir. İlçenin kıyıları eski kayıkhane Burnundaki kayalık çıkıntılar bir tarafa bırakılacak olursa tamamiyle düzdür. Pek derin olmayan kıyılar derelerin taşıdığı molozlarla devamlı sığlaşmaktadır.
Gemlik körfezi umumiyetle sakin ve dalgasızdır.
Doğudan batıya uzunluğu 35 km güneyden kuzeye en geniş yeri de 10-15 km olan körfez daima sakin olmasını sağlayan karşılıklı iki burundur. (Tuzla ve Kapaklı burunları) her iki sahilde birbirine cephe alan bu burunlar körfezi bir kıskaç içine almış gibidir. Körfez bu kıskaçlar arasında adeta bir havuza benzer. Körfez sularının sığ 1-10 m. Derin kısımları ise 100-150 m arasındadır. İlçenin eski adı Kilyos olduğu için körfezde eskiden Kilyos denirdi. Körfezin diğer bir adı da İncir limanıydı.
Asırlarca birçok ulusların
gemilerine sığınak olan bu şirin körfez bugünde sessiz suları ile bakanların gözlerini okşamaktan geri kalmamaktadır.
Gemlik'in jeolojik teşekkülü eski ve yeni kayaçlardan ibaret olup uzun müddet aşınmalara, çöküntülere ve kaymalara maruz kalmıştır. Birçok yerlerde sert kayaçların sivrildiğini ve çöküntülerinde olduğu toprakaltı tabakalarının intizamsızlığını görmek mümkündür.
Dağlık bölgelerde Paleozoik tabakalar ile gnaya ve grantiler günü 3. zaman arazisi (Neojen tabakaları) ile yeni volkanik örtüller (Andezit) çok yer tutar. İlçenin ova olan yerleri az olup yeni alüvyonlarla örtülüdür.
Derinliği 200 m'den az olan körfez yer kabuğunun kırılmalarından meydana gelmiş bir çöküntü alanıdır.
Gemlik ilçesi akarsu ve kaynakları bakımından nisbeten fakirdir. Muntazam bir akım rejimine tabi olmayan derelerin çoğu yağmur ve kaynak sularıyla beslenmektedir. En önemlisi iznik gölünün ayağı olan karsak deresidir. Yağmur mevsiminde bol su taşır diğeri Engürücük köyünün biraz ilerisindeki Koca deredir.
Gemlik Bursa'nın 30 km. kuzey batısında, Marmara denizinin en sakin ve adını verdiği körfezin kıyısında kurulmuştur.
İlçe yer kürenin 29.13 derece doğu meridyeni ile 40.12 derece kuzey paraleli üzerinde bulunmakta ve yüz ölçümü 413 km2’dir.
Gemlik Körfezi umumiyetle sakin ve dalgasızdır. Doğudan batıya 35 km güneyden kuzeye en geniş yeri 10-15 km olan körfez karşılıklı iki burundur.
Gemlik Körfezini çevreleyen dağların körfeze dönük yamaçları ilçenin arazisini oluşturmaktadır. Dağlarla kıyı arasında sıkışmış bulunan çok sayıda ova bulunmaktadır. Bunların en büyükleri Engürücük ve
Gemlik Ovalarıdır. İlçe merkezi Gemlik Ovasının batı ucunda kurulmuştur. İlçenin en yüksek noktası, Katırlı dağları üzerindeki Üçkaya tepesidir.
Gemlik, akarsu ve göller açısından zengin bir yer değildir. Karsak Çayı İlçenin en fazla su taşıyan akarsuyudur. Uzunluk yönünden ilçenin en büyük akarsuyu olan Kocadere Katırlı Dağlarından doğar ve Engürücük Ovasını suladıktan sonra körfeze dökülür.
İlçenin nüfusu 2010 nüfus sayımına göre 100.927'dir. Bunun 92.765'i ilçe merkezinde, 8.162'si ise kasaba ve köylerde yaşamaktadır. İlçe bağlısı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe merkezine bağlı; 17 köy ve 23 mahalleden oluşmaktadır. Yalova'ya bağlandığı 1995'e kadar buraya bağlı bucak merkezi belde olan Armutlu ile Fıstıklı, Kapaklı, Mecidiye, Selimiye ve Hayriye köyleri Gemlik ilçesine bağlıydı.
Yıl Toplam Şehir Kır
1965 33.886 15.716 18.170
1970 34.796 16.915 17.881
1975 39.679 20.704 18.975
1980 48.106 26.849 21.257
1985 57.308 36.693 20.615
1990 78.193 50.237 27.956
2000 88.472 63.710 24.762
2007 98.085 78.945 19.140
2008 98.770 90.592 8.178
2009 99.234 90.834 8.400
2010 100.927 92.765 8.162
2011 101.590 93.464 8.126
a) 2009
Yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımına göre İlçenin nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir.
Toplam Nüfus : Erkek Kadın Toplam
İLÇE MERKEZİ : 45.846 44.988 90.834
KÖY TOPLAM : 4.426 3.974 8.400
GENEL TOPLAM : 50.272 48.962 99.234
2010 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımına göre İlçenin nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir.
Toplam Nüfus : Erkek Kadın Toplam
İLÇE MERKEZİ : 47.182 45.583 92.765
KÖY TOPLAM : 4.269 3.893 8.162
GENEL TOPLAM : 51.451 49.476 100.927
GEMLİK İLÇE SAĞLIK
İlçe merkezinde bir Devlet Hastanesi, bir de devlet hastanesi ek binası ayrıca sahil binası bulunmakta olup, 4 merkez Sağlık Ocağı ve bir Verem Savaş Dispanseri bulunmaktadır. 01.10.2009 tarihinden itibaren Bursa Bölgesinde Aile Hekimliği uygulanmasına geçildiğinden, Merkez Sağlık Ocakları Aile Sağlığı Merkezine dönüştürülmüştür. Gemlik Muammer Ağım Devlet Hastanesi 27.10.2000 tarihinde resmi açılışı yapılmış olup, çelik konsiriksiyonludur. 3 ambulansı, 2 hizmet aracı bulunmaktadır.
İlçe merkezinde bir Devlet Hastanesi, bir de devlet hastanesi ek binası ayrıca sahil binası bulunmakta olup, 4 merkez Sağlık Ocağı ve bir Verem Savaş Dispanseri bulunmaktadır. 01.10.2009 tarihinden itibaren Bursa Bölgesinde Aile Hekimliği uygulanmasına geçildiğinden, Merkez Sağlık Ocakları Aile Sağlığı Merkezine dönüştürülmüştür. Gemlik Muammer Ağım Devlet Hastanesi 27.10.2000 tarihinde resmi açılışı yapılmış olup, çelik konsiriksiyonludur. 3 ambulansı, 2 hizmet aracı bulunmaktadır.
İlçe merkezinde oturan nüfusun % 80'i ticaretle uğraşır. Tuzlu zeytin, yağ, sabun ticareti başta gelmektedir.
Gemlik'te tarım, oldukça gelişmiştir. En çok zeytin üretimi yapılır. Türkiye'nin en lezzetli sofralık zeytinlerinin yetiştiği yerlerdendir. Üstün kaliteli elma, armut ve şeftali üretimi de yapılmaktadır.Türkiye'nin ilk konserve fabrikası Rifat Minare koll.şti kurulmasından dolayı konserveciliğin gelişmesine paralel olarak sebzecilik gelişmiştir. Yetiştirilen sebzelerin başında fasulye, enginar, salatalık, domates, bezelye, patlıcan, biber gelir.
Hayvancılık ise ilçeye yakın köylerde az, dağ köylerinde ise daha çoktur. İlçede tavukçuluk da yaygınlaşmaktadır. Balıkçılık da önemli bir gelir kaynağı olup, körfez sularında her türlü balık bulunur.
Gemlik'te sanayinde, zeytin imalatı büyük yer tutar. 1937 yılında kurulan Sümerbank Suni İpek Fabrikası ilçenin gelişiminde önemli rol oynamıştır. Sahil şeridinde yer alan Tügsaş (Gübre ve kimyasal ürünlerin üretimi), Borusan (Boru üretimi), Çimtaş (saç ve demir üretimi), Borçelik (çelik üretimi), MKS (Kimya Sanayii) gibi çeşitli fabrikalar Gemlik'teki sanayiinin temelini oluşturur.
Gemlik civarında çıkartılan damarlı mermer,diabas ve alçı taşı ihracı Gemlik ekonomisi için önemlidir.Özellikle Diabas'ın dünyada çıkartıldığı 2 merkezden biridir. Fakat Suni İpek Fabrikası kapatılmış. Bulunduğu yere Asım Kocabıyık Meslek Yüksekokulu ve Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi açılmıştır.
Türkiye'nin 20 Serbest Bölgesinden birisi olan BURSA SERBEST BÖLGESİ de GEMLİK ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Bursa Serbest Bölgesi, tüm Serbest Bölgeler içerisinde 2007 yılı itibarıyle ticaret hacminde
USD 1.619.125.000.- lik hacimle altıncı sırada yeralmaktadır. İstihdam olarak bakıldığında ise 7.437 kişilik bir istihdam hacmi ile ikinciliği elinde bulundurmaktadır. Bursa Serbest Bölgesinin Gemlik ekonomisi ve istihdamına katkısı beklenildiği kadar olmasa da oldukça olumludur.
Gemlik, turizm bakımından I. derecede turistik hüviyete sahip bir ilçedir. Kurşunlu, Küçük Kumla, Büyük Kumla, Karacaali köylerindeki dinlenme evlerinde, turistik otel, motel, kamp ve pansiyonlarda turistler konaklamaktadır.
Umurbey kasabasındaki Celal Bayar Vakfına ait Kütüphane ve Müze ayrıca Celal bayar'ın anıt mezarı da hayli ilgi çekmektedir. Umurbey'deki eski yerleşim birimlerine yeni yerleşim bölgeleri eklenmiş olup Sarıkonaklar mevkii (Forum Emlak &Minare İnşaat), (www.forumemlak.com) tarafından yapılmiştır.
Kiliseden çevrilme Balıkpazarı Camii, Çarşı Ali Paşa Camii Gemlik'teki tarihi yapılardandır.
Gemlik'in ticari ve turistik potansiyelinin çok azının kullanıldığı sanılmaktadır.
:
İlçemizde yetiştirilen ve ekonomik öneme sahip ürünlerin en önemlisi zeytindir. Ilçemizde iki adet zeytin hali bulunmaktadır.
Ilçemizde 7513 hektarlık alanda zeytin üretimi yapılmaktadır. Yaklaşık 2.254.000 zeytin ağacı mevcuttur. Bu durumda;
Sulama alanı dışındaki ağaçların ve alanların sulanabilmesi için gerekli havuz ve kanalların yapılması, birim alanda daha çok mahsul elde edilmesinin sağlanması, hastalık ve zararlılarla etkin mücadele edilmesi gerekmektedir.
Zeytin imalatçıların bir arada tutulması planlanarak, ortak çalışma neticesinde nitelikli ve sadece zeytin üretimine yönelik bölgelerin oluşturulması sağlanmalıdır. Zeytincilik organize sanayi bölgesi kurulmalı ve arıtma tesisi yapılmalıdır. Kırsal Kalkınma Projelerine öncelik verilmesi, kooperatifçiliğin desteklenmesi sağlanmalı, dağ köylerimizde toplu hayvancılık yapılması özendirilmelidir.
